Vụ này thì phải nói cho rõ, cái việc thống kê số liệu Arsenal mùa này á, ban đầu tôi làm không phải vì đam mê gì đâu, làm vì… bị cay cú quá!
Thằng em rể tôi, nó là fan Liverpool, mà nó cứ chọc ngoáy tôi mãi. Cứ mỗi lần Arsenal thắng hay đá hay là nó lại bảo: “Ôi dào, ăn may thôi, rồi cuối mùa lại ‘về nhì’ cho mà xem. Phải nhìn vào thống kê xG (Bàn thắng kỳ vọng) ấy, số liệu nói dối đâu.” Tôi nghe mãi phát bực, cãi nhau bằng mồm thì không lại vì nó học kinh tế, lý luận sắc sảo, thế là tôi quyết định: được, chơi bằng số liệu luôn! Phải tự tay tôi đi lôi hết tất tần tật dữ liệu ra, xem rốt cuộc cái đội bóng tôi yêu nó đang làm được những gì, có cái gì hay thật sự không.
Quá trình Lục Lọi Dữ Liệu và Nhập Liệu ‘Thủ Công’
Khởi đầu thì tôi cứ nghĩ đơn giản lắm, lên mạng gõ vài cái là ra. Ai dè, mấy trang thống kê lớn nó bắt đăng ký tài khoản VIP, hoặc giao diện phức tạp như ma trận. Tôi lại ghét mấy cái thủ tục rườm rà đấy, nên thôi, tôi quay xe, chuyển sang phương pháp ‘cổ điển’.
Tôi bắt đầu hành trình: Lục lọi dữ liệu của từng trận đấu.
- Bước 1: Mở toang 5-6 cái trang web thể thao khác nhau. Mỗi trang mạnh về một mảng: trang thì rõ tỷ lệ cầm bóng, trang thì chuyên về số lần sút, trang thì lại chỉ tập trung vào thẻ phạt và lỗi.
- Bước 2: Chuẩn bị ‘vũ khí’ là một file Google Sheet (File Excel trên mạng) lởm khởm. Tôi không dùng công cụ chuyên nghiệp gì cả. Mục tiêu là một bảng tính thôi.
- Bước 3: Chép tay, chép tay và chép tay. Tôi mở danh sách các trận đấu Arsenal đá từ đầu mùa, rồi cứ thế, từng cột, từng ô: kiểm soát bóng, số đường chuyền chính xác, tổng số cú sút, cú sút trúng đích, xG (cái này may mà có một trang nó ghi rõ), số lần tắc bóng thành công… Tôi phải chép từ 3-4 nguồn khác nhau cho mỗi trận để đối chiếu, tránh bị sai số. Cái đoạn này đúng là cực hình. Tay tôi bấm chuột, bấm phím liên tục, hoa hết cả mắt. Mất gần 2 đêm cuối tuần chỉ để gom data thôi.
Thôi thì tôi cũng cắn răng làm đại, nghĩ bụng mình làm vì cái danh dự của fan đội bóng, chứ không phải vì cái nghề kỹ sư dữ liệu quái quỷ gì.
Phân Tích Thô và Cái ‘Hay’ Mà Tôi Tìm Được
Sau khi đổ hết mớ dữ liệu hỗn độn vào file Sheets, tôi bắt đầu dùng mấy hàm tính toán đơn giản. Hàm SUM, hàm AVERAGE, mấy cái hàm cơ bản thôi. Nguyên tắc của tôi là: đừng làm phức tạp hóa vấn đề. Chỉ cần tính ra các chỉ số trung bình qua từng giai đoạn của mùa giải là đủ để nói chuyện với thằng em rể rồi.
Và đây là những cái ‘hay’ mà tôi đào ra được:
- Khám phá 1: Thần Hộ Mệnh Thật Sự. Đúng là số bàn thắng thì ai cũng thấy, nhưng khi tính toán lại, tôi phát hiện ra: số xG (Bàn thắng kỳ vọng) chống lại Arsenal thấp hơn hẳn so với các đội top đầu khác. Điều này có nghĩa là, tuy thủ môn vẫn phải cứu thua, nhưng cái hệ thống phòng ngự từ tiền vệ cản phá đã làm việc cực kỳ hiệu quả. Arsenal không chỉ may mắn, mà họ còn thực sự rất chắc chắn ở khâu tạo ra cơ hội cho đối thủ. Cái này phải ghi nhận cho đội ngũ HLV.
- Khám phá 2: Điểm Yếu Chết Người. Tuy nhiên, khi nhìn vào thống kê về các pha dứt điểm ở cự ly gần và tỷ lệ chuyển hóa cơ hội, tôi thấy Arsenal vẫn còn quá lãng phí. Số xG tạo ra khá cao, nhưng số bàn thắng thực tế lại thường xuyên bị hụt so với kỳ vọng (trong một số giai đoạn). Điều này củng cố cái ý kiến mà thằng em rể tôi hay nói, nhưng giờ tôi có số liệu chính xác để nói lại: “Đúng là có lãng phí, nhưng cơ hội tạo ra đã là tuyệt vời rồi!”
- Khám phá 3: ‘Kẻ Gánh Team’ trong thầm lặng. Tôi còn lọc ra số liệu về các đường chuyền quan trọng (Key Pass) và số lần tham gia trực tiếp vào bàn thắng của 3-4 cầu thủ trụ cột. Số liệu nó chênh lệch kinh khủng. Có những cầu thủ làm việc quần quật, chạy không biết mệt, nhưng lại không xuất hiện nhiều trên mặt báo, nhưng thống kê thì chỉ ra, họ mới là cái đinh giữ cái khung sườn của đội bóng.
Kết Thúc Câu Chuyện và Sự Thỏa Mãn Cá Nhân
Sau khi hoàn tất cái bảng thống kê dày đặc số liệu, tổng cộng gần 900 ô dữ liệu, tôi thở phào nhẹ nhõm. Cuối cùng thì tôi cũng có được thứ vũ khí tối thượng để đáp trả.
Tôi gửi cái file Sheets đấy cho thằng em rể. Nó im lặng cả tiếng đồng hồ. Xong nó gọi lại, giọng nó có vẻ hơi chùng xuống, nó bảo: “Anh làm cái này công phu quá. Em công nhận là phòng ngự năm nay của Arsenal cải thiện rõ rệt, số liệu không biết nói dối.”
Đấy! Cái cảm giác thắng bằng lý lẽ, thắng bằng con số nó sướng hơn thắng bằng lời lẽ suông nhiều. Kể ra, cái việc ngồi bóc tách từng con số này, tuy mệt, tuy khổ, nhưng nó cho tôi cái nhìn tổng quan, không còn bị cảm xúc chi phối khi xem bóng đá nữa. Tôi biết đội mình mạnh ở đâu, yếu ở đâu.
Giờ cứ mỗi lần Arsenal đá xong là tôi lại mở file Sheets ra, cập nhật thêm một dòng. Nó thành cái thói quen rồi. Tôi không cần phải cãi nhau với ai nữa, tôi chỉ cần tự mãn với cái bảng thống kê của chính mình thôi. Cái việc làm thống kê này, ban đầu là vì cay cú, giờ lại hóa ra là một thú vui tao nhã của một ông chú mê bóng đá.
Tôi chia sẻ lại cái quá trình này để anh em nào muốn thống kê cái gì, cứ làm đi, đừng ngại phương pháp thủ công. Đôi khi, tự tay mình làm, tự tay mình đào bới, nó mới là cái hay nhất!